140 jaar nadat Vincent van Gogh De aardappeleters schilderde in het Brabantse Nuenen, duikt Het Noordbrabants Museum in de keuze van de aardappel in het werk van de schilder. Van Gogh schilderde de doodgewone aardappel vaak. Hij nam ze zelfs als hoofdonderwerp in zijn werk. Dit was nieuw en uitzonderlijk. Andere kunstenaars sierden hun stillevens eerder met verleidelijke vruchten zoals glanzende appels, geschilde citroenen of rode bessen. De tentoonstelling Van Gogh en de aardappel laat zien waarom Van Gogh gefascineerd was door de volgens velen onaantrekkelijke knol. Van Gogh en de aardappel is te zien van zaterdag 11 oktober 2025 tot en met zondag 1 februari 2026.
Snel naar:
Van Gogh en de aardappel is een focustentoonstelling waarvoor Het Noordbrabants Museum, naast haar eigen collectie, de beschikking heeft gekregen over zes bruiklenen van onder andere Museum Boijmans Van Beuningen en het Van Gogh Museum. De bezoekers aan de tentoonstelling krijgen meer zicht op Van Goghs liefde voor alledaagse onderwerpen. En daarnaast biedt Van Gogh en de aardappel veel informatie over hét voedsel in de 19de eeuw dat ook vandaag de dag over de hele wereld vele monden voedt.
Al vroeg in zijn kunstenaarscarrière schilderde Vincent van Gogh (1853-1890) alledaagse voorwerpen, waaronder de aardappel. Het eenvoudige gewas werd voor hem meer dan zomaar een oefenstuk; de aardappel groeide uit tot een symbool voor het boerenleven dat hij wilde verbeelden.
"Zijn aardappels zijn 'boerengoud': eenvoudig, no-nonsense, en ze hebben een duidelijke boodschap; Van Gogh vond diepe betekenis in hoe dicht de mens met de natuur samenleefde op het platteland."
— Conservator Helewise Berger van Het Noordbrabants Museum.
De 'erpel' is belangrijk
De aardappel neemt een bijzondere plaats in het oeuvre van Van Gogh in. Hij was een van de eerste kunstenaars die de aardappel als hoofdthema van zijn werk koos. Van Gogh maakte er stillevens van, schetste vrouwen die aardappels schilden en hij vereeuwigde het boerengezin met hun dampende schaal knollen in zijn meesterwerk De aardappeleters (1885). Vanaf 1850 worden in Brabant steeds meer aardappels verbouwd. Juist in de kleine boerenbedrijven is de 'erpel' belangrijk, het gewas was relatief gemakkelijk te verbouwen, ook op de 'arme' gronden in Brabant. Het dagelijkse menu, vooral onder de arme gezinnen en kleine boerenbedrijven in Nederland, bestond in die tijd hoofdzakelijk uit aardappels. Van Gogh wilde laten zien dat de mensen die uit de schotel aten met dezelfde handen de aarde hadden omgespit. Schilderijen van het boerenleven moesten ruiken naar spek, rook en aardappelwasem.
Vincent van Gogh, Stilleven met aardappelen, 1886. Foto Studio Tromp
Vincent van Gogh, Spittende boerin, juli-september 1885. Foto Peter Cox. Het Noordbrabants Museum, 's-Hertogenbosch. Verworven met steun van de Vereniging Rembrandt, mede dankzij het Cultuurfonds
Boerendochter Gordina
Te zien in de tentoonstelling is het schilderij Kop van een vrouw (Gordina de Groot) uit 1885, een portret van boerendochter Gordina, oftewel Sien, dat in 2024 werd aangekocht voor 8,6 miljoen euro dankzij fondsen, bedrijfsleven en een publieksactie van Het Noordbrabants Museum. Gordina, die naar Brabantse gewoonte een witte muts draagt, was een favoriet model van Van Gogh. Zij is ook te zien met haar familie op De aardappeters (1885), waarvan een lithografie wordt getoond. Daarnaast worden ook onder andere het Parijse Stilleven met aardappelen (1886) en de waterverftekening Aardappelschillende vrouw (1881) tentoongesteld. De presentatie is ingebed in een onderzoek, uitgevoerd door conservator Helewise Berger en kunstenaar Noortje de Brouwer, naar de aardappel in de 19de eeuw en wordt verrijkt met echte aardappels van oude rassen.
Vincent van Gogh, Kop van een vrouw (Gordina de Groot), maart-april 1885. Foto Peter Cox. Het Noordbrabants Museum, ’s-Hertogenbosch. Verworven met steun van het Museaal Aankoopfonds, Mondriaan Fonds, Stichting Ambacht en Cultuur, Vereniging Rembrandt (mede dankzij haar H.E.J. Mirandolle Fonds, haar Fonds van de Utrecht & Gooi Cirkel, haar Jheronimus Fonds en een bijzondere schenking van de Debman Stichting), VriendenLoterij, Vrienden van Het Noordbrabants Museum
Van Gogh prominent in Het Noordbrabants Museum
De in Brabant geboren en getogen kunstenaar Vincent van Gogh heeft de laatste jaren een steeds prominentere plaats gekregen in Het Noordbrabants Museum. In het landschap en onder de bevolking van zijn geboortestreek vond hij zijn inspiratie en koos hij de thematiek waaraan hij zijn hele kunstenaarsleven trouw bleef. Reden om hieraan een volledige expositieruimte te wijden. In 2021 opende het museum de permanente, omvangrijke presentatie Van Gogh in Brabant. Schilderijen, brieven, foto's, animaties en andere objecten vertellen over Van Goghs vroege kunstenaarschap en over de verbondenheid met zijn geliefde Brabant.
In 2026 presenteert Het Noordbrabants Museum de focustentoonstelling Jan Sluijters in het licht van Van Gogh. In 2027 organiseert het een tentoonstelling over Van Gogh en Suze Robertson.