Aankoop TEFAF 2022

De maker van het op de TEFAF aangekochte schilderij, Hendrik Turken (Eindhoven 1791-1856 Luik), volgde de opleiding tot schilder aan de Academie van het Sint-Lucasgilde te Antwerpen. Van 1820 tot 1825 was hij directeur van de Stads Academie voor Teeken- en Schilderkunst te ’s Hertogenbosch, voorloper van de huidige kunstacademie. In deze periode schilderde Turken een kopie van het tussen 1813 en 1815 door Nicolas Antoine Taunay vervaardigde portret van de beroemde Tilburgse kunstenaar Gerard van Spaendonck (1746-1822). De in Parijs werkzame Van Spaendonck genoot al bijna een halve eeuw internationale faam als schilder van bloemstillevens. Gerards overlijden, in 1822, had ook in Nederland de nodige aandacht gekregen. Zijn portret kwam - vermoedelijk via zijn eveneens in Parijs als bloemschilder werkzame broer Cornelis - in het bezit van de Tilburgse erfgenamen van Gerard van Spaendonck. Turken kopieerde het ongetwijfeld in hun opdracht.

Conversation piece

Het op de TEFAF gepresenteerde en nu door Het Noordbrabants Museum verworven schilderij is een zogeheten 'conversation piece', een genre waarbij familieleden of vrienden worden afgebeeld terwijl zij in een intieme sfeer met elkaar in gesprek zijn. In dit geval zien we een huiskamer van een welgestelde familie, waarin een modieus geklede jongeman twee al even modieus geklede jonge vrouwen op het portret van Van Spaendonck wijst. Links en rechts van de schouw hangen gedeeltelijk zichtbare gravures van de hand van Gerard van Spaendonck. Kleding en interieur ademen de in 1825 in zwang zijnde biedermeierstijl. Zien we hier de kunstenaar, Hendrik Turken, met het door hem vervaardigde portret? Of zien we hier de Tilburgse neef en nichten van Gerard van Spaendonck, die trots wijzen op het portret van hun beroemde oom en Turken opdracht gaven tot het vervaardigen van een kopie van het portret door Taunay?

Welgestelde opdrachtgevers

Hoewel beide opties mogelijk zijn en een in 1822 gepubliceerd portret van Turken gelijkenis toont met het gelaat van de jongeman op het schilderij, lijken de kleding van de drie afgebeelde personen en het rijke interieur te wijzen in de richting van de Van Spaendoncks. De familie was al redelijk vermogend, maar dankzij de erfenis van Gerard kwam het gezin van diens jongere broer Jan Anthonie in 1822 tot nog grotere welstand en kon de familie dat jaar stevig investeren in de opkomende Tilburgse textielnijverheid. Wellicht is de afgebeelde jongeman de 21-jarige, naar zijn twee schilderende ooms vernoemde neef Gerard Cornelis. Vermeldenswaard is dat een broer van laatstgenoemde als priester werkzaam was in Napels; hij stierf daar in 1828. Was het conversatiestuk voor hem bedoeld? De Londense kunsthandel Rafael Valls die het werk aanbood op TEFAF, zou het hebben aangekocht uit een Italiaanse particuliere collectie. Wellicht geeft nader onderzoek uitsluitsel. Het Noordbrabants Museum verwierf het schilderij voor een bedrag van 20.000 euro.