We hebben er allemaal mee te maken: nepnieuws. Vaak niet meer van echt te onderscheiden. De journalistiek staat onder druk, wordt niet meer vertrouwd en bronnen zijn steeds moeilijker te checken. Is misleidende informatie eigenlijk wel zo’n nieuw fenomeen als we denken? Nee – is het duidelijke antwoord. In de tentoonstelling Om de tuin geleid laat Het Noordbrabants Museum van 20 september 2025 tot en met 4 januari 2026, aan de hand van meesterwerken vol tuinen uit de 16de en 17de eeuw, zien dat misleiding en bedrog van alle tijden zijn.
Snel naar:
Schilderijen van onder andere de familie Brueghel, Peter Paul Rubens en Lucas Cranach de Oude laten zien dat de zoektocht naar waarheid de mens al lange tijd bezighoudt. Langs verschillende spanningsvelden als veiligheid, liefde en in- en uitsluiting worden bezoekers geïnspireerd om hun waarheid te vinden en verschillen tussen beeldvorming van toen en nu te vinden. Het museum verandert in een groene wereld vol misleiding en bedrog. Geloven bezoekers wat ze zien? Of zit de vork toch anders in de steel?
Peter Paul Rubens, Adam en Eva, 1598 - 1600, RH.S.164, Collectie Stad Antwerpen, Rubenshuis
List en lust
Misleiding ligt altijd op de loer. Schilderijen met veel weelderig groen willen ons waarschuwen en lijken antwoorden te bieden voor de dilemma’s die je op je levenspad tegenkomt. Het thema van de tentoonstelling komt duidelijk terug in de metafoor van de Tabula Cebetis: wie de ‘juiste’ keuzes maakt, mag naar binnen cirkelen en komt dichter bij de kern: de paradijselijke tuin. Wie verkeerd kiest... blijft Om de tuin geleid.
Er zijn werken te ontdekken die niet lijken wat ze zijn. Schilders deden zich beter voor dan ze waren, of zetten kijkers opzettelijk op het verkeerde been. De Nederlandse kunstenaar Michiel van Musscher (1645-1705) bijvoorbeeld. Hij woonde in de stad, maar portretteerde zichzelf en zijn gezin tegen de achtergrond van zo’n lommerrijk landgoed als zijn opdrachtgevers bezaten. In Om de tuin geleid is ook een aantal trompe l’oeil (optische illusies) schilderijen te zien, afkomstig uit de collectie van de JK Art Foundation.
Adriaen Coorte, Groene kruisbessen op een richel, 1705, olieverf op doek, 31,4 x 24 cm, Collectie Het Noordbrabants Museum, in bruikleen van de JK Art Foundation
Lucas Cranach de Oude, Venus with Cupid Stealing Honey, 1530, Statens Museum for Kunst, open.smk.dk, public domain
De tuin vol symboliek
De levenslessen die voor Om de tuin geleid zijn verzameld, spelen zich allemaal af in of bij een tuin. Ze bieden ook inzichten op de veranderende relatie tussen de mens en de natuur. De tuin werd in schilderijen ingezet als een decor en staat voor ‘de wereld’. Tegelijk is die tuin een stukje natuur waarin zich onze persoonlijkheid weerspiegelt. Dat was toen zo, maar nu nog steeds. De kunstwerken laten zien dat de ideeën over de wereld in de 16de en 17de eeuw verschuiven: van de schepping van God naar het onderwerp van onderzoek en wetenschap. De tentoonstelling Om de tuin geleid nodigt uit om nieuwsgierig te blijven naar inzichten die ons kunnen helpen in de 21ste eeuw.
