In de tentoonstelling Extreme zorg - De eerste golf door de lens van een arts was de nieuwe mantel voor Maria in de Sint-Janskathedraal te zien, gemaakt door Margriet Luyten. Ben je benieuwd hoe de mantel tot stand is gekomen? Wat komt daar precies bij kijken? En waarom Luyten voor dit ontwerp heeft gekozen? Je leest het allemaal in dit artikel.
Maria is al eeuwenlang een symbool voor hoop en troost. Tijdens epidemieën in vroegere tijden werd ze dan ook vaak aangeroepen. In de lente van 2020 brak de coronapandemie los. Ook nu bleek Maria voor velen weer een steunpunt te zijn in moeilijke tijden.
Om dat te onderstrepen besloot De Broederschap van Onze Lieve Vrouw van Den Bosch om Maria in de Sint-Janskathedraal van een nieuwe mantel te voorzien. De Broederschap benaderde drie kunstenaars en vroeg hen een ontwerp te maken. Uiteindelijk kozen ze voor dat van Margriet Luyten. Zij is een veelzijdig kunstenaar en gewend om met textiel te werken. Zo maakt zij onder andere wandtapijten. Toch was deze opdracht wel een uitdaging: een mantel is iets totaal anders dan een wandtapijt, omdat er ook een gebruiksfunctie bij komt kijken.
Het uitgangspunt van Luyten was de natuur. Net als vele anderen trok zij tijdens de lockdown de natuur in, een plek waar menigeen troost vond. Luyten nam tijdens haar vele wandelingen haar camera mee en maakte foto's van bloemen en planten die zij tegenkwam. Zoals vrouwenmantel, vergeet-me-nietjes en fluitenkruid. Met name het fluitenkruid voorzag Luyten van inspiratie. De plant bloeit vanaf maart volop en luidt de komst van de lente in.
De bloemen van het fluitenkruid zijn fijnzinnig, het is een frêle bloem en oogt kwetsbaar. Maar het nietige bloemetje vormt samen met de andere een sterke plant. Het plantje wordt ook wel Hollands kant genoemd, doordat de bloemetjes samen een fijnzinnig en decoratief patroon vormen. Een mooi uitgangspunt dus voor een ontwerp. De bloem past volgens Luyten ook goed bij Maria. Zo zegt zij zelf: "Fluitenkruid en het gras zijn zulke eenvoudige planten, elk met hun eigen schoonheid. 'Nederig', zou je ook kunnen zeggen. Veldbloemen passen de Zoete Lieve Vrouw. Maria is er voor iedereen."
Uiteindelijk koos Luyten één foto uit die als basis zou dienen voor het uiteindelijke ontwerp. Deze heeft Luyten uitvergroot en omgezet naar blauwe tinten. Doordat het ontwerp op een foto is gebaseerd, heeft de afbeelding in de mantel veel diepte. Het was een technische uitdaging om de diepte van de foto over te brengen naar de afbeelding in geweven stof. Om dit tot een goed resultaat te brengen, is de mantel geweven in het TextielLab in Tilburg. Daar heeft Luyten samengewerkt met productontwikkelaar Lotte van Dijk en coupeuse Ingrid Staps.
Samen met de productontwikkelaar is met behulp van een computerprogramma bepaald hoe de mantel technisch uitgevoerd kon worden. De mantel wordt als één lap stof geweven, maar bestaat eigenlijk uit verschillende onderdelen. Deze worden uiteindelijk uitgeknipt en door de coupeuse aan elkaar verbonden.
Aan het bepalen van de juiste kleursamenstellingen in de stof is een flink proces vooraf gegaan. De kleuren van de mantel bestaan uit veel verschillende tinten en soorten garens. Deze worden gecombineerd waardoor kleuroverlopen en -samenstellingen ontstaan. Om hierin overzicht te houden wordt een document bijgehouden met welke garens er zijn gebruikt en in welke combinaties. Uiteindelijk maakt de kunstenaar een keuze tussen de verschillende combinaties. Op de foto's zie je Luyten terwijl zij de kleurvlakken controleert aan de hand van een kleurstaal. Deze zijn genummerd en met behulp van een computer programma terug te vinden in het proefstuk. Zo bepaalt zij of de kleursamenstelling naar wens is of aangepast dient te worden.
Ook moest er een goede pasvorm voor de mantel worden gevonden. Om dit te bepalen heeft Luyten eerdere Mariamantels bestudeerd. Aan de hand van deze bestaande mantels kon ze een idee vormen wat het beste bij haar ontwerp zou passen. Belangrijk daarbij was om te zien hoe de tekst, die zij rondom de mantel had voorzien, het beste zou uitkomen. Maar ook hoe de afbeelding van het fluitenkruid het mooist zou vallen. In het museum is de mantel uitgespreid gehangen waardoor voor-en achterkant goed te zien zijn. De pasvorm wordt dus pas goed zichtbaar als de mantel bij Maria in de Sint-Janskathedraal om haar schouders hangt.
Een van de laatste stappen van het vervaardigingsproces was het passen van de mantel op de uiteindelijke bestemming: Maria in de Sint-Janskathedraal. De mantel is hier nog niet volledig afgewerkt maar er kan al wel gekeken worden of de mantel en de pasvorm naar wens is.
Charlotte Hoitsma (1993) is conservator bij Het Noordbrabants Museum, waar ze zich richt op moderne en hedendaagse kunst. Ze behaalde cum laude haar Research Master aan de Universiteit Utrecht. Na haar afstuderen werkte ze als projectleider bij de Keep an Eye Foundation en als junior conservator moderne kunst bij Stedelijk Museum Alkmaar. Naast hedendaagse en moderne kunst zijn haar interessegebieden borduurkunst, curiositeitenkabinetten en boekkunst.
Header: Foto Vincent Nabbe
